Mesane Kanseri Genetiği

Prof.Dr. Haydar BAĞIŞ
ADYÜ Tıp Fak. Dekan Yrd.
Tıbbi Genetik ABD Başkanı
08/06/2023

Mesane kanseri, mesanedeki belirli hücrelerin anormal hale geldiği ve kontrolsüz bir şekilde çoğalarak bir tümör oluşturduğu bir hastalıktır. Mesane , alt karın bölgesinde, vücuttan atılana kadar idrarı depolayan kaslı bir organdır .

Mesane kanseri idrarda kan, idrar yaparken ağrı, sık idrara çıkma, yapamayarak idrara çıkma ihtiyacı veya bel ağrısına neden olabilir. Bu belirti ve semptomların birçoğu spesifik değildir, yani birden fazla hastalıkta ortaya çıkabilirler. Bu spesifik olmayan sağlık sorunlarından bir veya daha fazlasına sahip kişilerde genellikle mesane kanseri yoktur, ancak enfeksiyon gibi başka bir durumu vardır.

Mesane kanseri, mesaneyi kaplayan dokuda tümörler oluştuğunda gelişir. Dokudaki kanserli hale gelen hücre tipine göre sınıflandırılan birkaç mesane kanseri türü vardır. En yaygın tip geçiş hücreli karsinomdur (ürotelyal karsinom olarak da bilinir); diğerleri arasında skuamöz hücreli karsinom ve adenokarsinom bulunur. Tümör mesane astarının ötesine geçerek yakındaki dokulara veya organlara  yayılırsa (metastaz yaparsa), invaziv mesane kanseri olarak bilinir.

Mesane kanseri erkeklerde en sık görülen dördüncü kanser türüdür. Mesane kanseri erkeklerde kadınlara göre dört kat daha sık görülür ve her yıl yaklaşık 60.000 erkek ve 18.000 kadın bu duruma yakalanır.

Kanserler, kritik genlerde, özellikle hücre büyümesini ve bölünmesini (proliferasyonu) veya hasarlı DNA'nın onarımını kontrol edenlerde genetik mutasyonlar oluştuğunda ortaya çıkar. Bu değişiklikler, hücrelerin büyümesine ve bir tümör oluşturmak için kontrolsüz bir şekilde bölünmesine izin verir. Neredeyse tüm mesane kanseri vakalarında, bu genetik değişiklikler bir kişinin yaşamı boyunca edinilir ve yalnızca mesanedeki belirli hücrelerde bulunur. Somatik mutasyon adı verilen bu değişiklikler kalıtsal değildir. Mesane kanseri hücrelerinde birçok farklı gende somatik mutasyonlar bulunmuştur. Kalıtsal olan ve vücudun tüm hücrelerinde bulunan genetik değişikliklerin (germ hattı mutasyonları) mesane kanserine neden olmada önemli bir rol oynayıp oynamadığı açık değildir.

FGFR3 , PIK3CA , KDM6A ve TP53 genlerindeki somatik mutasyonlar mesane kanserlerinde sık görülür. Bu genlerin her biri, gen aktivitesinin ve hücre büyümesinin düzenlenmesinde kritik bir rol oynayarak hücrelerin çok hızlı veya kontrolsüz bir şekilde büyüyüp bölünmemesini sağlar. Bu genlerdeki mutasyonların normal gen regülasyonunu bozması ve mesane kanserinde tümör oluşumuna yol açabilen kontrolsüz hücre büyümesine katkıda bulunması muhtemeldir. Diğer birçok gendeki mutasyonların mesane kanseri ile ilişkili olduğu bulunmuştur; bu ek genlerin her biri, vakaların küçük bir yüzdesiyle ilişkilidir. Bu genlerin çoğu, genlerin normal aktivitesini ve hücrelerin büyümesini düzenlemede de rol oynar.

Ek olarak, mesane kanserinde 9. kromozomun bir kısmının veya tamamının silinmesi yaygın olarak bulunur. Araştırmalar, hücre büyümesini ve bölünmesini kontrol eden birkaç genin 9. kromozom üzerinde bulunduğunu göstermektedir. Bu genlerden birinin veya daha fazlasının kaybının, mesane kanserinin erken gelişmesinde ve ilerlemesinde rol oynaması muhtemeldir.

Araştırmacılar, bireyleri kansere neden olan bileşiklere (kanserojenler) maruz bırakan, somatik mutasyonların meydana gelme oranını artıran ve kişinin mesane kanseri geliştirme riskine katkıda bulunan birçok yaşam tarzı ve çevresel faktörü belirlediler. En büyük risk faktörü uzun süreli tütün kullanımıdır. Mesane kanseri olan kişilerin yarısının tütün içme öyküsü olduğu tahmin edilmektedir. Diğer çevresel risk faktörleri arasında kronik mesane iltihabı, bazı endüstriyel kimyasallara maruz kalma, Asya'da yaygın olan bazı bitkisel ilaçlar, schistosomiasis adı verilen parazitik bir enfeksiyon ve uzun süreli idrar sondası kullanımı yer alır.

Mesane kanseri tipik olarak kalıtsal değildir. Genellikle bir kişinin yaşamı boyunca mesanedeki belirli hücrelerde meydana gelen somatik mutasyonlarla ilişkilidir.

Nadir ailelerde mesane kanseri riski kalıtsaldır. Bu durumlarda, kanser riski otozomal dominant bir model izler , yani her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyası, bir kişinin hastalığa yakalanma şansını artırmak için yeterlidir. İnsanların, hastalığın kendisine değil, artan kanser riskine sahip olduklarını not etmek önemlidir. Bu genlerdeki mutasyonları miras alan tüm insanlar mesane kanseri geliştirmez.

Mesane kanseri esas olarak yaşlı insanlarda görülür. Bu kansere sahip her 10 kişiden yaklaşık 9'u 55 yaşın üzerindedir. Tanı konulduğunda kişilerin ortalama yaşı 73'tür.

Genel olarak, erkeklerin yaşamları boyunca bu kanseri geliştirme şansı yaklaşık 28'de 1'dir. Kadınlar için bu şans yaklaşık 91'de 1'dir. Ancak her insanın mesane kanseri olma şansı belirli risk faktörlerinden etkilenebilir .

Tüm mesane kanserlerinin yaklaşık yarısı ilk olarak kanser henüz mesane duvarının iç tabakasında iken bulunur. (Bunlar non-invaziv veya in situ kanserlerdir .) Yaklaşık 3 mesane kanserinden 1'i mesane duvarının daha derin katmanlarına yayılmıştır ancak yine de yalnızca mesanededir. Kalan vakaların çoğunda kanser, mesane dışındaki yakın dokulara veya lenf düğümlerine yayılmıştır. Nadiren (vakaların yaklaşık %5'inde), vücudun uzak bölgelerine yayılmıştır.

Mesane Kanserinin Belirtileri

Ağrılı idrara çıkma
Sık idrara çıkma veya sonuçsuz idrara çıkma dürtüsü hissetme
Yavaş veya aralıklı idrar akışı
Pelvik ağrısı
Sırt ağrısı

Mesane kanserini kim tedavi eder?
Tedavi seçeneklerinize bağlı olarak, tedavi ekibinizde farklı doktor türleri olabilir. Bu doktorlar şunları içerebilir:

Ürologlar:  üriner sistem ve erkek üreme sistemi hastalıklarının tedavisinde uzmanlaşmış cerrahlar 
Radyasyon onkologları:  kanseri radyasyon tedavisi ile tedavi eden doktorlar
Tıbbi onkologlar:  kanseri kemoterapi ve immünoterapi gibi ilaçlarla tedavi eden doktorlar
 

KAYNAKLAR

https://medlineplus.gov/genetics/condition-bladder-cancer

American Cancer Society: What Are the Key Statistics for Bladder Cancer?

https://www.kcuc.com/bladder-cancer-risk-factors-kcuc/

Cancer Genome Atlas Research Network. Comprehensive molecular characterization of urothelial bladder carcinoma. Nature. 2014 Mar 20;507(7492):315-22. doi: 10.1038/nature12965. Epub 2014 Jan 29. Citation on PubMed or Free article on PubMed Central

Dinney CP, McConkey DJ, Millikan RE, Wu X, Bar-Eli M, Adam L, Kamat AM, Siefker-Radtke AO, Tuziak T, Sabichi AL, Grossman HB, Benedict WF, Czerniak B. Focus on bladder cancer. Cancer Cell. 2004 Aug;6(2):111-6. doi: 10.1016/j.ccr.2004.08.002. No abstract available. Citation on PubMed.

Flaig TW. NCCN Guidelines Updates: Management of Muscle-Invasive Bladder Cancer. J Natl Compr Canc Netw. 2019 May 1;17(5.5):591-593. doi: 10.6004/jnccn.2019.5017. Citation on PubMed

Lindgren D, Liedberg F, Andersson A, Chebil G, Gudjonsson S, Borg A, Mansson W, Fioretos T, Hoglund M. Molecular characterization of early-stage bladder carcinomas by expression profiles, FGFR3 mutation status, and loss of 9q. Oncogene. 2006 Apr 27;25(18):2685-96. doi: 10.1038/sj.onc.1209249. Citation on PubMed

McConkey DJ, Lerner SP. SIU-ICUD consultation on bladder cancer: basic science. World J Urol. 2019 Jan;37(1):15-29. doi: 10.1007/s00345-018-2594-y. Epub 2018 Dec 13. Citation on PubMed

Woldu SL, Bagrodia A, Lotan Y. Guideline of guidelines: non-muscle-invasive bladder cancer. BJU Int. 2017 Mar;119(3):371-380. doi: 10.1111/bju.13760. Epub 2017 Jan 24. Citation on PubMed or Free article on PubMed Central

Wolff EM, Liang G, Jones PA. Mechanisms of Disease: genetic and epigenetic alterations that drive bladder cancer. Nat Clin Pract Urol. 2005 Oct;2(10):502-10. doi: 10.1038/ncpuro0318. Citation on PubMed.